ماسوله یا شهرک تاریخی ماسوله در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی رشت و ۳۵ کیلومتری غرب شهرستان در ناحیه ای کوهستانی و جنگلی در دامنه ای صخره ای با وسعت ۱۶ هکتار و ارتفاع ۱۰۵۰ متر از سطح دریای آزاد واقع شده است. شهرک تاریخی و منحصر بفرد ماسوله دارای جلوه های خاص طبیعی است.شهر تاریخی و توریستی ماسوله به دلیل داشتن معماری منحصر به فرد در جهان شناخته شده است.
ماسوله با کوهستان های مرتفع، جنگل و ییلاقات سرسبز از توریستی ترین مناطق شمالی ایران با جلوه های طبیعی فراوان به ویژه در اواخر بهار و فصل تابستان است و قله شاه معلم در ماسوله با ارتفاع ۳۰۵۰ متر بلندترین نقطه استان گیلان و هدفی جذاب برای گروه های کوهنوردی می‌باشد و با توجه به ویژگی های تاریخی، جغرافیای ظاهری و اقلیم خزری توأم با کوهستانی، یکی از مهمترین سایت های ایرانگردی و جهانگردی در استان گیلان و حتی میان کشورهای خاورمیانه می‌باشد. لازم به یادآوری است شهرک تاریخی ماسوله نماینده آثار تاریخی ایران در طرح میراث فرهنگی و گردشگری یونسکو در بین هشت کشور آسیای میانه و هیمالیا می‌باشد.
ماسوله که شهرکی پلکانی است دارای ۳۵۰ خانه تاریخی با قدمتی ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ ساله است و چشم انداز آن به صورت پلکانی از کوه به دره و وضعیت منحصر بفرد آن سالانه پذیرای مشتاقان بی شماری است. به گفته مسوولان گردشگری گیلان؛ بازدید حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر گردشگر و مسافر داخلی و خارجی در سال گذشته بر این مهم صحه می گذارد. شهر تاریخی ماسوله با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
وضعیت اقلیمی ماسوله :
جنگل های منطقه پوشیده از درختان راش، آزاد، بلوط، توسکا و زبان گنجشک می‌باشد که البته درختان آزاد و بلوط آن در گذشته بسیار بیشتر بوده است.
اقلیم منطقه ماسوله در تابستان معتدل و مرطوب و در زمستان سرد و مرطوب محسوب می‌شود. دمای متوسط سالیانه حدود ۱۲ درجه سانتیگراد و متوسط رطوبت نسبی، میزان بارندگی و بارش برف سالیانه نیز به ترتیب ۸۷% و حدود ۷۰۰میلیمتر و۸۰۰ میلیمتر می‌باشد.
سالیانه بیش از ۳۵ روز به صورت یخبندان و بیش از ۱۰۰ روز با مه غلیظ سپری می گردد. در مجموع اقلیم مطبوع منطقه و محیط طبیعی دلپذیر در چهار فصل سال از شاخصه های مهم زیست محیطی ماسوله می باشند.
صنایع دستی و سوغات ماسوله :
چموش، گلیم، شال و جوراب، صنایع چوبی و فلزی، لباس های محلی و شیرینی اگردک، عروسک های کوچکی که با نخ کاموا بافته می شوند، دستکش و روفرشی (نوعی جوراب ساق کوتاه) نخی و پشمی، لیف حمام، جوراب ساق کوتاه و بلند، کلاه پشمی و . . . سوغات ماسوله است.
معماری ماسوله :
ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است. محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند. بافت معماری ماسوله در دوران زندیه شکل گرفته است و خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی دهد. معماری ماسوله در یک جمله توصیف می شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است. تعداد طبقات ساختمان‌ها معمولا تا دو طبقه می رسد.
اختلاف ارتفاع از بلندترین نقطه تا پایین ترین سطح روستا قریب ۱۰۰ متر بوده و همین مسئله موجب پیدایش نمایی بی نظیر در معماری ماسوله است. بدین نحو که گذرگاهها و معابر عمومی اکثراً همان بامهای خانه هاست. به عبارت دیگر در ماسوله غالباً وقتی از کوچه ای گذر کنی از روی بام چند خانه گذشته ای و ارتباط این گذرگاه ها، با وسیله پله های سنگی است که نمای کلی روستا را یکپارچه تر و زیباتر می سازد.
خانه ها بیشتر دوطبقه و به ندرت یک و یا سه طبقه است. دالان، سیاهچال، انبار، پله های بلندی که طبقه همکف را به طبقه دوم می پیوندد، پشن که همان توالت باشد، هال که به زبان محلی به آن چغم می گویند، اتاق نسبتاً بزرگی که محل پذیرایی میهمان است، اتاق کوچکتری که نشیمن گاه دائمی ساکنان خانه است و سومه که مقر زمستانی خانواده است به اضافه تالار که عبارت از ایوان کوچکی است قسمت های یک خانه بزرگ و کامل را در ماسوله تشکیل می دهد.
اکثر ماسوله ای ها سالی یک بار روی بنای خانه های خود را با گلی زرد و بام آن را با گل کبود که هر دو از کناره ماسوله رودخان به دست می آید اندود می‌کنند. نخستین سیل بزرگ ماسوله را با خود می برد.
موزه مردم شناسی ماسوله :
موزه مردم شناسی ماسوله در مدخل ورودی شهر تاریخی ماسوله به همت فرهاد شرفی تاسیس شد. در داخل موزه ماسوله در سه بخش، مجموعه ای از اشیای مربوط به فرهنگ مردم ماسوله به نمایش گذاشته شده است. بخش اول اسناد و وسایل مربوط به صد سال اخیر منطقه ماسوله و اطراف آن است. بخش دوم و وسایل مربوط به دو قرن اخیر منطقه ماسوله و روستاهای اطراف آن است. بخش سوم وسایل ۱۴ قرن اخیر قرار داده شده است، این اشیاء عبارت از وسایل زندگی مردم و روستاهای اطراف آن است، جنس وسایل از چوب، سنگ، شیشه، چرم و کاغذ و … می‌باشد.
آبشارهای ماسوله : شهر ماسوله در جنوب غربی استان گیلان در ۲۰ کیلومتری شهر ماکلوان و ۳۶ کیلومتری شهر فومن و ۶۰ کیلومتری شهر رشت قرار دارد. آبشارهای ماسوله به صورت پراکنده در نقاط مختلف آن دیده می‌شوند و اگرچه در پی سیل‌های سالیان اخیر دستخوش تغییراتی شده‌اند ولی همچنان مورد توجه دوستداران طبیعت می‌باشند. از جمله آبشارهای ماسوله آبشار کوشم ماسوله است که در انتهای دره جنگلی ماسوله و در ارتفاعات این منطقه واقع شده و ارتفاع آن به حدود ۳۰ متر می‌رسد. مسیر دسترسی به این آبشار با شیبی ملایم و در امتداد رودخانه و در جهت مخالف جریان آب است که پس از حدود یک ساعت کوه‌پیمایی و گذر از چند آبشار کوچک دیگر، در انتهای تنگه دیواره‌ای سنگی دیده می‌شود که آب از بالای آن به پایین فرو می‌ریزد. از دیگر آبشارهای این منطقه می‌توان به آبشار ماسوله رودخان با ارتفاع بیش از ۲۰ متر، آبشار خرم بو (خربو)، آبشار توریشوم و آبشار لارچشمه نیز اشاره کرد که جلوه‌ای بسیار زیبا دارند.